mikrodenetleyici kontrollü triyak

[OG]

Birkaç pratik bilgi.

*ZERO CROSS (Sıfır Anında sürmek) KONUSU.
Bu tam sıfır anı olmasada (tam sıfırda surulemez) alternansın sıfır noktasını gectiği en yakın ateşlenebileceği voltaj değerinde sürülmesidir. Alternansın sıfır noktası takip edilerek yapılır, daha kolayı bu işi yapan donanımlar kullanılır (zero cross opto triac).
Tercih edilen sürme şeklidir, şebekede en az gürültüye sebep olmak için.
Ancak,
-Işık dimm edeceksen, motor hız kontrolu yapacaksan (veya benzerleri) zero cross sürme uygulanamaz. Faz dilimleme gerekir. Yani alternansın istenen ilgili noktasında triac'ı açmak gerekir. Bu nokta kaydırılarak istenen farklı çıkış güçlerine sahip olunur.

Bu istenen güce göre kaydırılan ateşleme noktanın tayini için de, önce alternansın mcu tarafından takip edilip sıfır noktasına ulaştığı an tespit edilir ki istenen oranda kayma yapılıp yani sıfır noktasından istenen miktar sonrası ateşleme uygulanabilsin.

Triac tetiklendiden sonra o alternansın sonuna kadar (daha gercekcesi yükten akan akımın "triac tutma akımı" yani hold akımı değerine düşesiye kadar bu bir parametredir triac a göre değişir) akım gecmeye devam eder ve alternansın sonunda akımı kendisi keser. Bir sonraki alternans için tekrar ateşlemek gerekir.

*REAKTIF YUKLER
Yük reaktif (endüktif-kapasitif) özellikler gösteriyorsa yük akımı gerilimden ileri-geri pozisyonlarda olacağından şebeke voltajı sıfır olduğu anda akım sıfır olmamıştır ve voltajın sıfır noktası gecilince kesim oluşmayacağından triyak kendisi susmayabilir, yani ateşlemeyi tekrarlamasanız bile o devreyi susturmadan sürmeye devam edebilir. Bunun için önlemler almanız gerekir. Triac A2-A1 hattına ve Gate hattına alınan önlemler ile bu sorun aşılabilir. Snubber li uretilen triaclarda bu iş daha kolaylaştırılmıştır.

Yukunuz birkaç KW rezistansdır ama enduktif etki ile karşılaşmışsınızdır, triac kesmiyordur. Bu sizi şaşırtabilir, sık yaşanan bir durumdur. O sebeple yükünüz rezistans olsa bile bu önlemleri aldığınız devre dizayn etmekte fayda var.

Yükünüz elektronik balastlı ampuller türünden bir şeydir. İstenmeyen durumlar yaşayabilirsiniz. Önlem almanız gerekebilir. Bu tip yuklerde triac pek tavsiye edilmez. Mesela PIR sensorlu merdiven aydınlatmalarında triac kullananı göremezsiniz, role kullanırlar. Çünkü kullanıcının nasıl ampul takacağı bilinemez.

*TRIAC Gate Surme Akımı ve Anod Tutma Akımı.
Triac gate yapısı aslında bir MCU'nun sürebileceği voltajlar sınırları içindedir. Ancak min deger olarak veya sürme bölgesine göre (4 bölge vardır) triaclarda 50mA gibi (veya daha yüksek) gate sürme akımları görebilirsiniz. Bu sebeple MCU ile direk sürmek çok akılcı olmaz. Direk logic sürülebilme amaçlı uretilmiş triacların olduğunu da hatırlatalım.

*YUK/ŞEBEKE FREKANSI
Triac (ve tristör elbet) belli bir dv/dt yani, voltajın zamana göre değişimininin yani frekansın belli sınırları içinde kullanılır. O sınırlar üstünde kullanılırsa triac (ve tabii tristor) siz gate den sürmeseniz de kendisi ateşler. Indiksiyon fırını gibi biraz daha yüksek frekansda çalışmak zorunda olan tristörler için özel imalat hızlı tristörler geliştirilmiştir.

*TUTMA AKIMI
Üstte de gectiği gibi yük akımı belli bir değerin altına düştüğünde triac yükün akımını tamamen keser.
Mesela
2200Watt yük, 220V şebeke, nominal akım 10A. Siz de tutma akımı 1A triac alıp gönlünüz rahat şekilde kullanıyorsunuz. Fakat görünmeyen bir kayıp var. Şebeke değişken voltaja sahip Voltaj belli bir değerin altında iken ya triacı ateşleyemeyeceksiniz ya da ateşlenmiş triac bu voltajın altına indiğinde kendisi kesecek ve alternansın o bölgesi kullanılmamış olacaktır.

1A değere nerede ulaşacak (kabaca);
Yük akımı = 2200W / 220V = 10A
O zaman bu yükün direnci = 220V / 10A = 22 ohm
1A sınırı için voltaj degeri = 1A x 22ohm = 22 Volt

Alternansın 22V altında ya ateşleme yapamazsınız ya da önceden ateşlenmiş ise şebeke 22V a indiğinde akım kesilir.

[Emre MERMİ]

hocam verdiğiniz bilgiler benim gibi ilk defa triyak kullanacak birisi için çok değerli bilgilerdir. Bunun için çok teşekkür ederim uzun uzun zaman ayırıp açıklama yaptığınız için.

Kullandığım devre  220 v  ve  yük açısı 0 olan yükler sürecektir. Ben sadece evde denemek amacıyla lamba sürdüm onda da dimmer değil aç/kapa yaptım. Zaten elektronik balast olan lambalarda farklı sürme yöntemi kullanılmalı demişsiniz ben de tasarruf ampülü sürmeye çalıştım deneme amaçlı onlarda da balast olduğundan verim alamadım.  Verdiğiniz bilgiler doğrultusunda biraz daha araştırıp devrenin düzgün çalışmasını sağlayacağım. Tekrar tekrar yanıtınız için teşekkür ederim.

[selimkoc]

Şöyle bir uygulama yapmıştım.

https://elektrokod.wordpress.com/2013/12/22/dijital-ac-dimmer/

[Emre MERMİ]

@selimkoc  hocam yanıtınız için teşekkür ederim, şimdilik sorunun çözümünü @z hocamın dediği gibi direnç ve kondansatörleri çıkararak yaptım.