Luxman L215 'Bir Garip Amplifikatör Sorunu'

[Sabitsalinim]

Selamlar
Siteye yeni kayıt oldum. Daha önce de birtakım sorunlarımın çözümünde yararlandığım bir mecraydı. Nasip bu güneymiş.
Hobi olarak ses elektroniği ağırlıklı elektronikle ilgileniyorum; meslek olarak ise Güzel Sanatlara Hazırlık Resim kursu işletiyorum.

Luxman L215-225 amplifikatörünün Power Amplifikatör kısmının kendime göre PCB tasarımını yaptım ve çalıştırdım.

Devrenin çalışma hikayesini anlatayım...
 
Not: Amplifikatör girişte sinyal varken hiç problemsiz çalışıyor.

Ölçü aletini akım ölçme moduna aldım. Amplifikatör ile besleme devresi arasına ölçü aletinin problarını seri bağladım.

Ses kaynağı olarak cep telefonunun ses çıkışını kullandım. Telefondan radyo uygulamasını çalıştırarak sesini de bir bukle açtım...
 
Besleme devresinin fişini prize taktım. Üç sn gibi bir süre sonra hoparlörden radyonun sesi duyuldu. Amplifikatör yumuşak başlangıç yapıyor.

Ses parazitsiz bir şekilde duyuluyordu. Ölçü aletinde 10mA gibi bir değer okunuyordu. Bias trimpotunu sola doğru çevirerek çekilen akımı 50mA yaptım.
(Sorunları çözdükten sonra, amplifikatörü nihai soğutucu ve kutuya geçirdiğim zaman 100-150mA civarı bir skunet akımı ayarlayıp devreyi sonlandırmayı düşünüyorum.)

Bias akımını yükseltince ses kalitesi daha da arttı. Genel olarak düz bir ses karakteristiği var. Frekansı ölçebileceğim alet edevatım yok maalesef ama kulakla dinlemede herhangi bir frekansın ön plana çıktığını fark etmedim. Ben amplifikatörün sesini gayet beğendim.

Zurnanın zırt dediği an ise radyo kanalını değiştirmek istediğimde gerçekleşti... Kanal atlama butonuna bastığım anda hoparlörler son güçte sanki canlı uca elle dokunmuş gibi bağırmaya başladı. Kanal geçtikten sonra her şey süt liman olarak çalmaya devam etti. Tahminime göre radyoda kanal geçişlerinde Fm gürültüsünü bastıran devre çalışıyor ve anlık olarak çıkışı kapatıyor. Bu durumda amplifikatör son gücüne kadar parazit yükseltiyor. Ses girişindeki bu parazitin kaynağının mute özelliği için çalıştığını düşündüğüm 2SK117 N fet i olduğunu düşünüyorum. (Bu fet soft start devresi ile alakalı da olabilir.)
2SK117 ölçü aleti ile ölçtüğümde source drain arası çok küçük bir direnç değeri gösteriyor (34ohm). Drain ucu ses girişine bağlı olduğu için dolayısıyla gnd ile kısa devre gibi duruyor. ( -ve + voltajlar arasında birkaç voltluk bir fark var. Bu fark yüzünden olabilir mi acaba... Kafamda deli sorular.)
Telefonun ses çıkışı ile amplifikatörün ses girişi arasındaki bağlantıyı kestim. Fişi tekrar taktığımda aynı gürültünün var olduğunu gördüm. Bu sesi canlı uca dokunduğumuzda çıkan dırrr sesine benzetiyorum ama daha yüksek. Sanki amplifikatör peak power değerlerine çıkıyor gibi fişi çekmesem hoparlörüm sizlere ömür olabilir o derece yüksek çıkıyor...feci bir şey.
Devreyi 2013 yılında da çalıştırmıştım onda bu şekilde bir sorunla karşılaşmamıştım. Ancak O çalışma derli toplu bir çalışma değildi. Deneme amaçlı yaptığım bir devreydi. Zaten çalıştığını görünce yapılacak amplifikatörler listeme devreyi ekledim. Devreyi ele almak için ancak bu pandemi kısıtlamalarında evde tıkılı kalınca fırsat bulabildim.

Devrenin girişinde 2SA 979 dual transistörü var. Bu transistörü birkaç yıl önce Çin'den satın aldım. Türkiye'de bulunmuyor. Eski çalıştırdığım devrede Dual transistör yerine iki adet 2SA 970 transistörlerini kullandım. Bu transistörleri hfe olarak eşleyip ön yüzlerine silikon gresi sürdüm. Birbirine ön yüzleri bakacak şekilde öpüştürüp dışına daralan makaron geçirdim. Bir nevi aynı kalıfta 2SA 979 çakması bir taransistör elde ettim. Başarılı da oldu. 2SA 970 düşük gürültülü bir transistör ve değerleri 2SA979a benziyor. Tam eşleşme sağlayabilmek için 20 adet 2SA 970 denemem gerekti:)

Güç transistörlerinin sürücülerinde o sırada elimde olan MJE340-350 çiftini kullandım. Ancak bu devrede olması gereken transistörleri kullandım. Yine de şemada MJE 340-350 transistörlerinin simgeleri var. Muhtemelen skunet akımını 100>mA ayarladığım zaman buradaki transistörleri soğutucuya bağlamam gerekecek. Kılıfları gereği MJE 340-350 kullanmak daha mantıklı gözüküyor.

Girişte yer alan 3µ3 elektrolitik kondansatörü yerine kutupsuz kondansatör kullanacağım. Ancak henüz elimde olmadığı için elektrolitik kondansatör takmak zorunda kaldım.

Besleme devresini amplifikatörden ayrı olarak tasarladım. PCB tipi klemenslerle bağlantıları sağlayacağım. Ortada besleme devresi iki yanda ise amplifikatör katları yer alacak şekilde devreyi kuracağım. Devredeki bütün GND noktalarını ayrı olarak besleme devresine taşıdım. Gözünüze kalabalık kablo yığını gibi gelebilir ama Ground problemleri can sıkıcı olabiliyor. Tam anlamıyla bir yıldız şasi yöntemi kullandım. Besleme devresine baktığınızda ne dediğimi anlayacaksınız.
Bu arada amplifikatörün power katı hariç her katı ayrı ayrı regüle besleme ile çalışıyor. Zaten buradaki tasarımdaki özen bu amplifikatörü yapmak için beni tavlamıştı. 
Not: Besleme katında çalıştırdıktan sonra ekleme yaptım ancak bazı değerleri girmemişim. Devrede üst kısımda yer alan zener diyotlar 11V 1W yanlarındaki kondansatör ise 47µ/63V (zener diyot için 22V zener gerekiyordu bu zeneri bulamadım o nedenle iki tane seri bağladım.) Bu zenerlerin önündeki direnci ise 1K 5W taş direnç+ 470 ohm 3W bir direnci seri bağlayarak elde ettim. 320 ohm gibi bir değer oluyor.

Ben resim öğretmeni olarak devre okuma olayına çok aşina değilim hobi amaçlı olarak devre yapmayı seviyorum. Var olan bilgilerim yetmediği için ve aranızda bu işin piri olabilecek insanların varlığına inandığım için burada sorunumu paylaşmak istedim.

Aşağıya devreyi koyacağım düşüncelerinizi duymak isterim. Google drive linki içinde "Service Manual" dosyasını da koyacağım. Devreyi elektrotanya isimli siteden ücretsiz olarak indirdim... sanırım telif ile ilgili bir sorun çıkmaz. Böyle olacağını düşünüyorsanız linki silebilirsiniz. Google'da Luxman L215 service manual olarak aratınca çıkıyor.

Girizgah baya uzun oldu.

[IMG]https://hadiyukle.com/dm/369N/Luxman_L215_Amplifikatör_.jpg[/img]

[IMG]https://hadiyukle.com/dm/VNX2/Luxman_L215_Besleme_Katı2.jpg[/img]
 
[IMG]https://hadiyukle.com/dm/QZ4G/IMG_20210308_221626.jpg[/img]

Service Manual
   

[Sabitsalinim]

Sorun tam olarak çözülmedi ancak girişteki aygıtla alakalı gibi gözüküyor. Telefonların kulaklık çıkışındaki mikrofon için ayrılan kısım yüzünden bu sıkıntı çıkıyor galiba. Eski bir Nokia 5800 telefonla denedim onda bu tarz bir geçiş gürültüsü olmadı. Nokia 5800 ın kulaklık jakı yeni nesil telefonların kulaklık jaklarından farklı. Yine de giriş boştayken kazancın yüksek olması kaynaklı bir ses duyuluyor.
Masaüstü PC kapalıyken amplifikatörün ses girişi PC ye bağlı olduğunda tık çıkmıyor. PC yi açtığımda normal şekilde çalışıyor.
Girişi boş bırakmamak gerekiyor sanırım.
Bu arada ses girişindeki 3µ3/25V elektrolitik kondansatörü 3µ3/250V radyal tip kutupsuz kondansatörle değiştirdim.
2SK30 da aldım ancak değerleri devreye monteli olan 2SK117 ile aynı çıktı. Neredeyse aynı jfet diyebilirim. O nedenle değiştirmeyeceğim.
Kutu yapınca fotoğrafını belki eklerim.
[IMG]https://hadiyukle.com/dm/P2T3/IMG_20210312_140859.jpg[/img]

[Yuunus]

bu pcb hangi programla cizilmis, cok estetik duruyor.

[Sabitsalinim]

bu pcb hangi programla cizilmis, cok estetik duruyor.

Photoshop'la çizip illüstrator ile vector yapıp pdf olarak çıktı aldım. Teşekkürler

Bu arada iki kanalı da bitirdim ve çalıştırdım. Şimdilik 50mA sükunet akımı ayarladım. Sesini biraz açtım ve soğutucuyu hafifçe ısıtabildim. Soğutucuya fanlı bir işlemci soğutucusu daha ekleneceğim. Fanı da 50 derecelik ana soğutucuya takacağım bir termik üzerinden bağlayacağım. Bu sayede amplifikatör 30-40W civarı çalışırken termik açacağı için fan sesi sorun yaratmayacak. Trafo üzerinde 2x19V luk çıkış daha var. LM2596 lı bir step down voltaj düşürücü üzerinden beslemesini sağlayabilirim. Trafom zayıf biraz gerçi ama elimdeki diğer 2x35V 400W lık trafom ile 3-3,5V civarı voltajı yüksek oluyor o nedenle kullanmayacağım sanırım.
Ütü ile PCB hazırlamak için olan dosyaları aşağıya ekledim.
Q108e bağlı olan iki adet 1N4148 den birini (D104) yerleştirme planında ters basmisim. Montaj esnasinda düzeltim.
https://www.mediafire.com/file/bah0bskeiuw5h8y/Bask%25C4%25B1.rar/file

[tamircihasan]

şemadaki r129 kazanç direncinin değerini düşürürseniz mesela 22k 15k gibi değer yaparsanız ve yine giriş şaseleme direncini (r125) 15k 22k gibi değer yaparsanız ve c117 kondansatörünü 1nf yaparsanız gürültünüz bayağı düşer