Kararsız salıngaç devresi

[elektronikhobi]

Öncelikle şunu anlamak lazım.

Bu bir iki durumlu ("flip flop") değil.

Mandal ("latch") de değil.

Bu devre bir kararsız salıngaç ("astable multivibrator") devresi.

Salıngaç ne demek? Kendi kendine salınım yapan bir devre demek.

Yani buradaki sığaçların bir doluyor, diğeri boşalıyor. Bu tür devreleri bir saat sinyali üretmek için kullanabiliriz.

Neden kararsız demişler?

Diyelim bu devreyi, başka bir devre için saat sinyali üreten devre olarak kullanmayı düşündük.

Her seferinde sığacın kutupları üzerinde eşit yük birikmiyor. Bu da saat sinyalinin doluluk boşluk oranını istediğimiz gibi ayarlayamadığımız anlamına geliyor.

Bu nedenle kararsız demişler.

Devrenin benzetimini burada bulabilirsiniz.

http://tinyurl.com/y4uweu3n

Bu devre az bir değişiklikle SR diğer bir ifadeyle sıfırla bir yap türünde bir mandal ("latch") yapılabilir.

http://tinyurl.com/y4wcsp9q

Mandal olan sürümde, bir yap ("set") tıklarsanız , çıkışın "1" olduğunu, çıkışın tersinin de "0" olduğunu görebilirsiniz. Benzer şekilde eğer sıfırla ("reset") tıklarsanız çıkış "0" olacaktır.

Kararsız salıngaç devresinin nasıl çalıştığını bir örnek üzerinden anlatalım.



Çalışma prensibini anlamak için normal durumda çalıştığını ve T1'in açık olduğunu düşünelim.



T2 açıldığında C ucu yaklaşık 0 volta gelir. Bu da anlık olarak C2 üzerinden akım çekilmesine neden olur ve T1 kapanır.



T1 kapandığında C ucu 9 volta çıkar. Dikkat ederseniz C1 üzerinde yük tam tersine döndü. Bu da hafif bir akımın akmasına neden olur.

R2/C1 (ya da R3/C2) üzerindeki gerilim 0.6 voltu hiç bir zaman geçemez. Bu nedenle C1 R1 üzerinden hızlıca dolmaya başlar. Ama bir önceki durumuna göre zıt işaretli olduğunu görebilirsiniz.

T2 açıkken C2 R3 üzerinden 0.6 volta ulaşana kadar dolmaya başlar. 0.6 volta ulaştığında T1 tekrar açılır, T2 kapanır.

Bu şekilde devrenin çalışması bir döngü içinde devam eder.

Devreye ilk gerilim verildiğinde ne olduğunu düşünelim. C1 ve C2'nin aynı anda dolmaya başlayacağını ve her ikisinin de aynı anda 0.6 volta ulaşacağını düşünebilirsiniz.

Ama üretimden kaynaklanan farklılıklar yüzünden bir tanesinin diğerinden daha önce açık duruma gelip diğerinin kapalı duruma gelmesi daha muhtemeldir.

Bu tür salınım yapan devreler başka sinyallerin, örneğin üçgen şeklinde bir işaretin üretilmesinde kullanılabilir.

Burada R6 direnci 1Meg olacak.

Hatırladığımız kadarıyla işlemsel yükselteç ya da 555 zamanlayıcısı kullanmak daha iyi sonuç veriyordu.

[seron]

Konuda gösterdiğiniz iki transistörlü multivibratör devreleri hakkında pdf kitap yazmıştım. Bu kitabı google kitaplar'da paylaşmaya karar verdim. Ancak Türkiye'deki yasal süreçler (vergi mergi, kayıt kürek işleri) nedeniyle geri çekmek zorunda kaldım.

Bu flip-flop denilen devre temel alınarak o kadar çok devre kurulabiliyor ki, amatörler şaşırır kalırlar.

Bu tip temel seviyede kalan devrelere arada değinmek güzel.

Teşekkürler.

Bu arada Türkçe terimler kullanmaya özen gösterdiğinizi görüyorum, ayrıca tebrik ederim.

EDİT:

Multivibratör devreleriyle neler yapılabiliyor:

İki LEDli flip-flop flaşör
Tek LED'li flip-flop flaşör
Batarya zayıf uyarıcısı (ben tasarladım)
İkili Sinyal lambası
Oto sinyal lambası
Bisiklet sağ-sol sinyal
Mum efektli LED (iki çeşit) (ben tasarladım)
Tristörlerle flip-flop
MOSFET ile flip-flop
Flaş çakan LED uyarı lambası
Polis flaşörü(3 tip) (ben tasarladım)
Yürüyen ışık
4017'li yürüyen ışık
4017'li ışık gösterisi
Basit siren (ben tasarladım)
Makineli tüfek sesi jeneratörü (ben tasarladım)
Metronom (3 ayrı çeşit) (ben tasarladım)
Sivrisinek kovar (3 ayrı çeşit)
Fare ve hamamböceği kovar
Bir saniye ötüp susan buzzer  (ben tasarladım)
Hakem düdüğü sesi  (ben tasarladım)
Polis-ambulans sireni (3 çeşit)
Kuş sesi efekti (2 çeşit)
Oyuncak fazer silahı
Oyuncak org (2 çeşit) (ben tasarladım)
PC fan sürücü
İki butonlu aç-kapat devresi (3 çeşit)
Tek butonlu aç-kapat
Peryodik anahtar (zaman rölesi)
Merdiven otomatiği (2 çeşit) (ben tasarladım)
220V ile çalışan flip-flop (5 çeşit) (ben tasarladım)
Basit sinyal jeneratörü (ben tasarladım)
Test probu
Basit kondansatör test cihazı (ben tasarladım)
Kondansatör ESR test cihazı
Diyot ve LED test cihazı (ben tasarladım)
Transistör test cihazı (5 çeşit) (bazılarını ben tasarladım)
Basit yağmur (nem) alarmı
Işık alarmı (ben tasarladım)
1,5V pille LED flaşör
Gerilim Katlayıcı (ben tasarladım)
1,5V to 5V converter
1Watt LED sürücü
3Watt LED sürücü
12V to 220V inverter (8 çeşit)
Mosfetli multivibratör ile inverter
Kesintisiz güç kaynağı (UPS)
Deneysel seviyede buck converter (2 çeşit) (ben tasarladım)
Deneysel seviyede boost converter (2 çeşit) (ben tasarladım)
Deneysel seviyede trafosuz adaptör (ben tasarladım)
12V floresan sürücü
1kanallı transmitter
2kanallı transmitter
4kanallı transmitter
Çocuklar için dokunursan yanarsın oyunu (ben tasarladım)
Yazı mı, tura mı oyunu
Elektronik zar
Stereo VUmetre
8bit bellek devresi (ben tasarladım)
Ultrasonik yıkayıcı (ben tasarladım)
Alkalin pil şarj cihazı (2 çeşit)
Akü desülfatör (ben tasarladım)
Dr. Hulda Clark'ın elektronik şifa cihazı

Arttırılabilir...